Hamburgerstraat 6: het winkelpand van Philips. Leeg en in handen van een NSB-makelaar. De eigenaar vergast in Auschwitz.
(Lees de ontsnapping van Zelma Philips )
(Jan Massink, Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers)

De geroofde joodse panden in Doetinchem

Lees of download rapport onderzoek transacties joods vastgoed, 22 april 2021

https://besluitvorming.doetinchem.nl/Vergaderingen/informatieve-raadsbijeenkomst/2021/22-april/19:30/NIET-OPENBAAR-TOT-22-APRIL-2021-Onderzoeksrapport-onderzoek-joods-vastgoed-april-2021.pdf?fbclid=IwAR2rU0p72ov7Om5rHJrdqJq3TODTIAmTWmFe0LhP5LwyRyuefWSWlp6flVo


In augustus 1941 riepen de Duitsers de Niederländische Grundstückverwaltung (NGV) in het leven. De in Den Haag gevestigde organisatie had tot doel het beheer van joods grondbezit over te nemen. Joden waren verplicht om daar hun woningen en ander vastgoed aan te melden. De Grundstückverwaltung beheerde het bezit zelf of deed dat door middel van makelaarskantoren. Daaronder bevond zich het ANBO, het Algemeen Beheer van Onroerende Goederen.
De joodse gemeenschap Doetinchem (Doetinchem inclusief de gemeenten Zelhem, Hummelo & Keppel en Wehl) telde 180 leden.
Na 10 april 1943 woonden er geen Joden meer in Doetinchem. Ze hadden zich gedwongen gemeld, waren opgepakt of zaten ondergedoken. Hun woningen en winkels stonden leeg. De inboedel werd opgeslagen in de leegstaande katholieke kerk.
De meeste Doetinchemse Joden werden gedeporteerd naar Auschwitz en Sobibor. Daar stierven ze binnen een paar dagen na aankomst in de gaskamers. Na de bevrijding keerden 125 uiteindelijk niet meer terug.
Tussen feburari 1942 en september 1944 waren in Doetinchem 54 transacties van joods vastgoed. Totaal betrof het 2 synagogen, 2 grondstukken en 88 panden: grote en middelgrote winkelpanden, villa’s en rijtjeswoningen. Ze werden gekocht voor gemiddeld 22 procent van de daadwerkelijke waarde. Een groot gedeelte via of door NBS'ers.
Het totale bedrag dat voor de panden werd betaald, bedroeg ruim 300.00 gulden. Omgerekend is dat nu bijna 2 miljoen euro. En dat terwijl de panden vijf keer meer waard waren; omgerekend, 10 miljoen euro. De 88 panden vertegenwoordigen nu een waarde van vele tientallen miljoenen.
Na de oorlog werd het Nederlandse Beheersinstituut (NBI),  onderdeel van de Raad voor het Rechtsherstel, belast met het opsporen, beheren en eventueel liquideren van landverraderlijke vermogens, vijandelijke vermogens en de vermogens van tijdens de oorlog verdwenen personen.


Toelichting op de transactielijst

- Een transactie betreft in diverse gevallen meerdere panden. Soms wel 3 of 5. En sommige panden bestonden uit meerder woningen/adressen. Er waren 54 transacties in de huidige gemeente Doetinchem en die betroffen 2 synagogen, 88 woningen cq winkels en twee grondstukken.
- Het getal achter het adres is het volgnummer van het overzicht Verkaufsbücher van het Nationaal Archief. Het betreft totaal 7109 volgnummers van 7108 transacties. (volgnummer 1 vervalt)
- In de laatste kolom van de transactielijst staat het bedrag dat is betaald, omgerekend naar een huidig bedrag (2018) in euro's.
- ^ pand dat gelijktijdig met het bovenstaande pand op de lijst is aangekocht door middel van 1 transactie.
- Ug betekent Uitgezette Gelden, dwz een belegging.
- * De op last van de Duitsers omgedoopte Thorbeckestraat is de Wilhelminastraat.
- ** De Markt is het huidige Simonsplein.
- *** De Kommesteeg liep van Terborgseweg naar de Oude IJssel, achterkant huidig Erfgoedcentrum.
- a* Badhuisstraat, 1 transactie met Varsseveldseweg 3-5, volgnummer 1941.
- Het stuk grond aan de Burgemeester Kehrerstraat. Die straat bevond zich toentertijd op een andere plek dan tegenwoordig, namelijk tussen Wilhelminastraat en Zuivelweg. In de Verkaufsbücher staat de straat in combinatie met de Burgemeester De Grootstraat. Die straat is opgeheven. Sinds 1953 heet deze straat Donker
Curtiuslaan. (zie plattegrond op pagina 46)
- W(ilhelmina) S(ophia) Stap-Tolk was de echtgenote van J(ohannes) A(dolf) H(endrik) Stap (sr). Makelaar en lid van de NSB.
- J(ohannes) B(ernardus) Kelderman was landelijk leider propaganda van de NSB (PK, Propaganda Kompanie).
- S(ally) Levy was veehandelaar uit Terborg (Mauthausen, 1941).
- S(ara) Themans-Wessel was de echtgenote van de in 1939 overleden journalist Isodore Themans. Zij werd gevangen gehouden, maar overleefde de oorlog.
- S(aartje) Mogendorff-de Jong (Bergen-Belsen, 12-1-'45) was de echtgenote van de (door een natuurlijke dood) in 1941 overleden Maurits Mogendorff, vader van J(ustus) Mogendorff, Henry en Maurits. Zij (Sobibor, 11-6-'43) en een deel van de familie werd vergast in Sobibor.
- J(uda Frank) was eigenaar van kledingwinkel fa. wed. Jacobs, Markt 3-5 (huidig Simonsplein) en de woningen op Markt 7 en Grutstraat 21. Hij werd vergast in Auschwitz op 27 november 1942.
- De twee panden van de Israëlitische gemeente betreffen de eerste, oude (Walstraat) en de nieuwe (Waterstraat) synagoge.
- In een aantal gevallen staat er achter de naam van een joodse eigenaar die aanvankelijk in Doetinchem woonde, een andere woonplaats. Op het moment van de transactie hadden zij -al dan niet gedwongen- Doetinchem verlaten.
- Acacialaan ongenummerd is, gelet op de omschrijving en de prijs, mogelijk een grondstuk.
- Rijksstraatweg ongenummerd, eigendom van Sally Levy, betrof een stuk grond.
- Daar waar achter een straatnaam de aanduiding ongenummerd staat, zou sprake kunnen zijn van eengrondstuk in plaats van een pand.



xxxxx adres xxxxx


aantal x


xx datum x


x eigenaa r xxxxxxxx


xx plaats xxxxxxx


xxx koper x xxxxx


xx plaats xxx


x ug xx
xxx prijs x
x fl
xxx prijs x
€ 2018
Boliestraat 39
1
15-5-43
M. Cohen-Aalsvel
Amsterdam
G.H. Bulten
Doetinchem


1.000
6.370
Plantsoenstraat 21
1
1-5-43
S. Themans -Wessel
Doetinchem
W. S. Stap-Tolk
Doetinchem
ug
7.200
45.864
IJsselkade 10
1
15-6-43
A. Heilbron & H. Thijssen
Doetinchem
J. A. H. Stap
Doetinchem


2.200
14.014
Sniplaan 14-16
2
15-4-43
L. L. Franken
Amsterdam
G. Jansen
Doetinchem


6.500
41.405
Wijnbergseweg 12
1
1-5-43
A. Heilbron
Doetinchem
B. J. Zadelhoff
Doetinchem


5.000
31.850
Acacialaan 180-186
4
15-6-43
J. J. Jacobs
Bredevoort
J. H. te Rietstap
Doetinchem


13.250
84.402
Huber Noodtstraat 5
1
15-5-43
M. Jacob
Amsterdam
F. W. B. Schel-Wolsink
Doetinchem


4.400
28.028
Hamburgerstraat 65
1
1-5-43
S. W. Groonheim
Doetinchem
J. Bargeman
Doetinchem


2.800
17.836
Varsseveldseweg 114
1
1-3-44
J. Frank
Doetinchem
F. Anneveldt
Doetinchem


4.000
25.480


xxxxxxx adres xxxxx


aantal x


xxx datum x


xxxxxx eigenaar xxxxxxx


xxxx plaats xxxxxx


xxxx koper x x xxx xxx x


xxxxx plaats xx x


ug x
xxx prijs x
xx fl
xxx prijs x
€  2018
Waterstraat 15
1
15-2-44
Israëlitische gemeente
Doetinchem
W.S. Stap-Tolk
Doetinchem

4.000
25.480
Tenkinkstraat 28-32
3
15-1-43
S. Levy
Terborg
J. B. Kelderman
Doetinchem

18.000
114.660
Thorbeckestraat* 27
1
1-2-43
J. Philips
Doetinchem
J. Camphuis
Doetinchem


5.500
35.035
Walstraat 5-7
2
1-3-44
Israëlitische gemeente
Doetinchem
J. W. van Kampen
Doetinchem

1.500
9.555
Huber Noodtstraat 2
1
1-2-43
S. Mogendorff-de Jong
Amsterdam
F. W.B. Schel-Wolsink
Doetinchem
ug
5.250
33.442
Heuthorststraat 5+7
2
19-8-43
S. Berendsen
Amsterdam
F.W.B. Schel-Wolsink
Doetinchem

9.000
57.330
Kapoeniestraat 28/32
3
1-4-43
J. Philips
Doetinchem
W. S. Stap-Tolk
Doetinchem

1.050
6.688
Tenkinkstraat 16-20
3
15-1-43
S. Levy
Terborg
W.G.D. Contzö
Rotterdam

18.000
114.660
Hazenlaan 7
1
1-2-43
E. Weyl
Doetinchem
W. S. Stap-Tolk
F. v. Nistelrooy&zn NV
Doetinchem
Zutphen

5.500
35.035


xxxxxxx adres xxxxx


aantal x


xxx datum x


xxx xxx eigenaar rxxxxxxxx


xxxx plaats xxxxxx


xxxx koper x x xxx xxx x


xxxxx plaats xx x


ug
xxx prijs x
xx fl
xxx prijs x
€ 2018
Kapoeniestraat 14
1
1-2-43
J. Philips
Doetinchem
G. van Kampen
Doetinchem

460
2.930
Grutstraat 21
1
19-8-43
J. Frank
Doetinchem
W. S. Stap-Tolk
Doetinchem

8.500
54.145
Rekhemseweg 156 a-e
5
1-2-43
S. Mogendorff-de Jong
Amsterdam
J. A. H. Stap
Doetinchem
ug
12.500
79.625
Hazenlaan 12-14
2
1-9-43
B. Gosschalk
Bredevoort
B. Grijzen
Doetinchem

20.000
127.400
Varsseveldsew. 136b-e
4
13-3-44
S. van Spiegel
Deventer
H. Vossers
Aalten

9.000
57.330
Huber Noodtstraat 4
1
1-2-43
S. Mogendorff-de Jong
Rijswijk
H. G. Worms
Doetinchem

5.250
33.442
Koningstraat 14-16
2
19-8-43
J. Mogendorff
Doetinchem
F. W. B. Schel-Wolsink
Doetinchem
ug
3.400
21.658
Kruisbergseweg 24
1
1-9-43
S. Berendsen
Terborg
G. W. Kappert
Doetinchem

4.000
25.480
Sniplaan 13 + 15
2
15-7-43
L. L. Franken
Amsterdam
G.Hesselink
Hengelo

6.500
41.405


xxxxxxx adres xxxxxxxxxxx


aantal x


xxx datum x


xxxxxx eigenaar xxxxxxx


xxxx plaats xxxxxx


xxxx koper x x xxx xxx x


xxxxx plaats xx x


ug x
xxx prijs x
xx fl
xxx prijs x
€  2018
Acacialaan 85-89
3
1-2-43
S. Weyl
Deventer
W. B. Schel
Doetinchem

9.500
60.515
Thorbeckestraat* 56/58
2
1-5-43
A. Heilbron
Denekamp
G. van Kampen
Doetinchem

3.200
20.384
Hamburgerstraat 6
1
1-5-43
J. Philips
Doetinchem
W. S. Stap-Tolk
Doetinchem

15.000
95.550
Willemstraat 13
1
15-4-43
J. Philips
Doetinchem
L. J. Wentink
Doetinchem

5.200
33.124
Tenkinkstraat 22-26
3
15-2-43
S. Levy
Doetinchem
A. Huhn
Gelsenkirchen

18.000
114.660
Thorbeckestraat* 19
1
1-5-43
I. J. Jacobs
Appingendam
W.E.A. Ebert
Doetinchem

4.200
26.754
Keppelseweg 21
1
1-5-43
A. Heilbron
Doetinchem
G. J .J. Degenaar
Doetinchem

5.800
36.946
Markt 7**
1
1-8-44
J. Frank
Doetinchem
J. A. Stap
Doetinchem
ug
5.500
35.035
Hazenlaan 4
1
1-2-43
B. Gosschalk
Deventer
W. S. Stap-Tolk
Doetinchem

5.000
31.850


xxxxxxx adres xxxxxxxxxxx


aantal x


xxx datum x


xxxxxx eigenaar xxxxxxx


xxxx plaats xxxxxx


xxxx koper x x xxx xxx x


xxxxx plaats xx x


ug x
xxx prijs x
xx fl
xxx prijs x
€  2018
Hendriklaan 5
1
1-9-44
J. van Buuren
Doetinchem
J. Maters
Nijmegen

5.000
31.850
Varsseveldsew. 136-136a
2
1-10-43
S. van Spiegel
Deventer
C. van Kampen
Doetinchem

9.000
57.330
Kehrerstraat Eche
1
1-9-43
A. Heilbron
Doetinchem
J. A. H. Stap
Doetinchem

300
1.911
Heezen-Simonsplein 2+4
2
19-8-43
J. Schlösser
Doetinchem
W. S. Stap-Tolk
Doetinchem

10.000
63.700
Rijksstraatweg-Zuid 1a 1b
2
1-2-43
J. Philips
Doetinchem
J. Huiting

T. J. Huiting

H. J. Huiting
Gaanderen

Duitsland

Duitsland

6.350
40.449
Nieuwstad 19 + 21
2
21-9-43
M. Meyers
Amsterdam
G. van Kampen
Doetinchem

2.600
16.552
Willemstraat 25
1
1-12-43
S.van Geldere-Schielaar
Doetinchem
G. T. Tenback
Doetinchem

11.400
72.618
Acacialaan ongenr
1
26-8-43
J. Meyer & M.vd Ham
Doetinchem
J. A. Stap
Doetinchem
ug
1.700
10.829
Kommesteeg 1***


Varsseveldseweg 3-5


1


2
1-2-43


1-2-43
A. Schlösser


A. Schlösser
Doetinchem


Doetinchem
J. A. H Stap


W. Bulten
Doetinchem


Doetinchem

425


6.350
2.707


40.449