Joe Segal; bevrijder, zakenman en filantroop
In de kelder van hun woning tegenover het veemarktterrein beleeft de familie Gerritsen spannende momenten. Zou na bijna vijf Duitse bezetting de bevrijding eindelijk nabij zijn?
door Karel Berkhuysen
Het is niet voor het eerst dat Frans en Jo Gerritsen samen met hun dochters
Iet
(23) en Janny (18) in de kelder verblijven. En ook nu weer samen met het echtpaar Bon en hun dochter Corry. Zij moesten hun woning verlaten nadat NSB-burgemeester Daems hun huis aan het Pasplein had gevorderd.
Eerst is er zwaar gedonder en zijn er ontploffingen; daarna volgt het geluid van mitrailleurs. Om vijf minuten over vier neemt het schieten echter enigszins af. Mevrouw Bon durft daarom even door een raampje in de gang naar buiten te kijken.
“Het zijn Engelsen!”, roept ze opgetogen.
In de kelder is er ongeloof. Daarna haast iedereen zich onmiddellijk naar boven. Voorzichtig openen ze de voordeur om door een kier naar buiten te kijken. Pantservoertuigen…! Terugtrekkende Duitsers, is de eerste gedachte. Als echter een vierde voertuig passeert, zien ze dat er een afbeelding van een ster op staat. Dan klinkt er gejuich van mensen aan de overkant van de straat. Janny pakt onmiddellijk een witte zakdoek en Iet ziet zo gauw niets anders dan een roze onderbroek van Janny. Even later staan ze er mee te zwaaien aan de kant van de weg. Dat is echter van korte duur, want plotseling wordt er weer geschoten. Opnieuw zoeken ze de daarom snel de kelder op.
Het schieten duurt niet lang. Als ze weer uit de kelder komen, zien ze hoe de Canadezen de huizen in de omgeving doorzoeken. Iet rent op hen af. Een van hen feliciteert haar. Als zij hem even later een paar eieren geeft, verschijnen er nog vijf Canadezen. Allemaal laten ze zich daarna bij haar thuis de overige eieren, de thee, het wittebrood met hamspek en het roggebrood met kaas goed smaken. Op hun beurt delen de militairen sigaretten uit. Ze zijn moe. “We hebben sinds gisteravond niet gegeten en twee nachten niet geslapen”, vertelt een van hen.
Beschietingen
Als ze het eten op hebben en Corry en Janny nog een paar foto’s hebben gemaakt, lopen ze gezamenlijk naar de Houtkamp. De meisjes zijn van plan om daar naar de passerende tanks te kijken terwijl de Canadezen verder willen gaan met het doorzoeken van huizen. Als pelotonscommandant MacDonald bij Villa Aurora[1] is, slaat daar op enkele meters afstand een granaat in. Corry en Janny rennen samen met een aantal militairen bij de villa naar binnen. Als ze op de keldertrap zijn, slaat een granaat in bij het kelderraam. Steen en beton vliegen door de kelderruimte die zich onmiddellijk vult met stof en rook. In paniek proberen Corry en Janny de trap weer op te rennen. Een Canadees wil de meisjes tegenhouden, maar op dat moment wordt het gebouw bestookt met nog meer granaten. De Canadees wordt geraakt in zijn been en valt van de trap. Een andere Canadees, Joe Segal, pakt een matras en houdt die voor het kelderraam om de ontploffingen en brokstukken tegen te houden terwijl twee andere Canadezen de meisjes vastpakken om hen met hun lichamen te beschermen.
Corry Bon (links) en Janny Gerritsen met militairen op de Veemarkt (Jan Massink, Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers)
Na enige tijd houdt het vuren op. Als ze vervolgens met zijn allen de kelder willen verlaten, zien ze boven aan de trap Walter Edward Brown [2] op zijn rug liggen. Hij is dood. Corry en Janny moeten over hem heen stappen om naar buiten te kunnen komen. Ze realiseren zich hoe ze kort ervoor nog gezellig thee hadden gedronken met De Lange[3], zoals ze hem hadden genoemd.
Walter Edward Brown
Tijdens de beschietingen[4] hebben Iet en haar ouders in de kelder van hun woning wederom een goed heenkomen gezocht. Ook zij durven weer naar buiten te komen nu de granaataanval op hun omgeving voorbij lijkt.
In het centrum wordt echter nog hard gevochten. Pas de volgende dag[5] is Doetinchem volledig bevrijd.
Zakenman en filantroop
Na de oorlog keert Joe Segal in 1946 terug naar Canada en trouwt hij met Rosalie (foto rechtsboven) die hij al sinds 1939 kent. Zij krijgen vier kinderen. Hij wordt vervolgens een geslaagd zakenman in Vancouver. Hij wordt zelfs miljardair. Enige tijd geleden heeft hij zijn huis verkocht voor 63 miljoen dollar.
Hij is onder meer directeur van Hudson Bay Company. Daarnaast is hij een van de grootste filantropen van Canada. Hij schenkt miljoenen dollars aan maatschappelijke instellingen, zoals gezondheidszorg en onderwijs. Ook helpt hij duizenden mensen. Iedereen in Canada kent dan ook Joe Segal.
Na de televisie-uitzending in 2020 neemt Stichting Doetinchem Herdenkt contact op met het Nederlandse consulaat in Canada. Ook wordt de dochter van Iet Gerritsen, Joke Mulschlegel uit Zeist, op de hoogte gesteld van het televisieprogramma met Joe Segal. Zij schrijft hem vervolgens een brief die via het Nederlandse consulaat in Vancouver bij Segal wordt bezorgd. Op die manier komt hij, 75 jaar na dato, er toch nog achter waar hij zo lekker had gegeten en wie de meisjes in de kelder waren.
De oorlogservaringen blijven een grote rol spelen in zijn leven. Ondanks een hersenbloeding, kanker en een zwakke gezondheid blijft hij tot op het laatst werkzaam.
Tot 31 mei jl. Dan overlijdt hij; op 97-jarige leeftijd.
____ ____________________________________________
voetnoten
[1] Villa Aurora stond achter de toenmalige
ambachtsschool aan de Veemarkt. Het huis stond op de plek die in de volksmond de Punt werd genoemd: de splitsing Varsseveldseweg-Dokter Huber Noodtstraat.
[2] Nadat Walter Edward Brown op 1 april was gesneuveld, kreeg hij een tijdelijk graf bij School Oosseld aan de Dennenweg in Doetinchem. Later werd hij herbegraven op het Canadese Ereveld in Groesbeek. Hij werd Brownie genoemd door zijn maten.
[3] Walter Edward Brown was 1 meter 95.
[4] Tijdens die beschieting kwam ook de vijftienjarige Adrianus Johannes van der Tol om het leven.
[5] Het is dan maandag 2 april 1945, tweede paasdag.
Televisie-uitzending
Joe Segal verliet zijn school toen hij veertien jaar oud was. Hij ging vervolgens langs de deur om vis te verkopen. Enkele jaren later nam hij dienst in het leger. Hij belandde met zijn eenheid De Calgary Highlanders via Normandië, België, Zeeland (De Slag om de Schelde) en het Duitse Reichswald (Operatie Veritable) in maart 1945 (via de Rijnoversteek bij Wesel) in de Achterhoek.
Deze tocht beschreef hij in 2020 nogmaals in het Canadese televisieprogramma
75 Years later; the sound of freedom,
een programma met muziekoptredens van het Vancouver Symfonieorkest en Phion, het Philharmonisch Orkest Oost Nederland.
Het programma werd afgewisseld met getuigenverhalen van Canadese militairen en naar Canada geëmigreerde Nederlanders. Daarin vertelde Segal onder meer hoe hij tijdens de gevechten in Doetinchem vanwege Duitse beschietingen plotseling in een kelder moest schuilen en hoe daar zijn vriend Walter Edward Brown dodelijk door een granaatscherf werd getroffen.
Toen het programma door Omroep Max ook op de Nederlandse televisie werd uitgezonden, zagen ook vrijwilligers van Stichting Doetinchem Herdenkt (SDH) hoe Segal zijn verhaal vertelde. Zij kenden dat verhaal echter al. Van meerdere kanten zelfs: uit archieven en uit de dagboeken van de Doetinchemse verzetsvrouw Iet Gerritsen omdat haar zus Janny ook in kelder van Aurora zat.
