kernfysisch onderzoek door SS-fysicus
door Karel Berkhuysen
Op het wereldvermaarde Kamerlingh Onnes Laboratorium in Leiden en het Natuurkundig Laboratorium van de Vrije Universiteit van Amsterdam werd tijdens de Tweede Wereldoorlog belangrijk natuurkundig onderzoek verricht. Dat gebeurde met unieke apparatuur.
Het Kamerling Onnes Laboratorium in Leiden
Een groot deel daarvan werd in de zomer van 1944 door de Duitsers gevorderd en verhuisd naar Doetinchem. Daarmee richtte de begaafde Duitse SS-fysicus dr.
Alfred Richard Boettcher
in de Groen van Prinstererschool in de Wilhelminastraat een eigen laboratorium in. Vervolgens zette hij daar met zeven assistenten zijn wetenschappelijke onderzoeken voort die hij in Leiden was begonnen.
Het gebouw werd vanuit een naastgelegen woning van
Jan Kappelle
door het Doetinchemse verzet nauwgezet in de gaten gehouden. De informatie hierover werd onder meer via het
diensttelefoonnetwerk van de
PGEM
doorgegeven aan Londen.
In Leiden had Boettcher drs Jacob Kistemaker leren kennen die verbonden was aan het Kamerlingh Onnes Laboratorium. Samen met drie andere Nederlandse wetenschappers werkte Kistemaker daarnaast in Parijs ook voor de Duitse spionageorganisatie Cellastic.
De neutronengenerator van de VU die naar Doetinchem werd vervoerd
Toen in september 1944 de snel oprukkende geallieerden voet op Nederlandse bodem zetten, bracht Boettcher de laboratoriumapparatuur vanuit Doetinchem in allerijl per trein naar Duitsland. Ook slaagde hij er in om een dag voordat de geallieerden Eindhoven binnentrokken, daar het Natuurkundig Laboratorium van Philips leeg te halen. Daarna werkte hij in laboratoria in Duitsland met de Nederlandse apparatuur verder aan zijn onderzoeken totdat hij door de Amerikanen gevangen werd genomen. .
Ondanks het feit dat hij zijn laboratorium in de Doetinchemse school had verplaatst, werd het schoolgebouw door een Brits
luchtbombardement op 21 maart 1945
met de grond gelijk gemaakt.
De gebombardeerde Groen van Prinstererschool
De grote vraag voor het Doetinchemse verzet was: waarom toen pas? Een gebouw nota bene dat in gebruik was als noodziekenhuis zodat er vele slachtoffers vielen.
Na de oorlog werd Boettcher een vooraanstaand kernfysicus in West-Duitsland, een land dat weliswaar niet over kernwapens mocht beschikken maar wel volop atoomaspiraties had.
Kistemaker groeide uit tot een wereldvermaarde wetenschapper die aan de basis stond van de ultracentrifuge, het proces om uranium te verrijken; essentieel voor kernenergie en de fabricage van kernwapens. Dat maakte dat Boettcher en Kistemaker elkaar opnieuw ontmoetten…..
