Bezoek aan De Kruisberg
Tijdens de oorlog was De Kruisberg een zogeheten noodgevangenis van de Duitse Sicherheitsdienst. In de voormalige cellen vertelt Stichting Doetinchem Herdenkt verhalen van verzetsmensen en gealieerden die er gevangen zaten.
Na de bevrijding werden er (vermeende) NSB'ers en collaborateurs opgesloten. Ook hun verhalen worden verteld. Voor een bezoek tijdens een openstelling kunt u zich opgeven op het formulier op deze pagina.
De Kruisberg
Noodgevangenis Sicherheitsdienst
Bewaring- en verblijfskamp
SD-noodgevangenis
Op 1 september 1944 vorderden de Duitsers het Rijksopvoedingsgesticht De Kruisberg . Vier dagen later nam de gevreesde Sicherheitsdienst bezit van het complex. Ze sloten er honderden verzetsmensen en geallieerden op.
Todeskandidaten
In de cel waar de Doetinchemse verzetsvrouw
Iet Gerritsen
i
n 1945 gevangen zat, wordt door SDH haar verhaal verteld. Ook worden er passages uit haar dagboeken voorgelezen.
Vanaf september 1944 zaten er geallieerde militairen en honderden verzetsmensen gevangen. Het betrof veelal Todeskandidaten. Op 2 maart 1945 werden
46 van hen
gefusilleerd op het Rademakersbroek bij Varsseveld als represaille voor de moord op vier Duitse militairen door het verzet.
Zes dagen later ondergingen
25 andere gevangenen
eenzelfde lot bij de Woeste Hoeve als vergelding voor de aanslag op SS-polizeichef Rauter. Ook enkele van hun verhalen worden verteld.
Bewaar- en Verblijfkamp
Na de bevrijding zaten er 1300 NSB-leden en -vermeende- collaborateurs uit 19 Achterhoekse gemeenten opgesloten.
aanmelding
SDH heeft de cel waar de Doetinchemse verzetsvrouw Iet Gerritsen met vier andere vrouwen zat opgesloten zo authentiek mogelijk ingericht. Met onder meer een houten bed (brits) met strozak en een emmer die als wc dienstdeed. Dat is gebeurd op basis van haar dagboeken die haar dochters in het voorjaar van 2019 aan SDH schonken.
Deze cellen worden door SDH op gezette tijden voor publiek opengesteld. Een datum van de eerstvolgende opening kunt u hieronder en elders op deze website vinden.
Voor een bezoek is aanmelding noodzakelijk omdat elke groep maar uit maximaal 15 personen kan bestaan vanwege de grootte van de cellen. Op basis van die aanmelding krijgt u vervolgens zo spoedig mogelijk bericht ten aanzien van groep, datum en tijdstip.
Voor scholen of groepen kan een aparte afspraak worden gemaakt.
Rondleidingen zijn overdag en 's avonds mogelijk (zaterdag en zondag uitsluitend overdag), ook voor scholen.
Indien u een voorkeur hebt, dan kunt u dat op het aanmeldformulier vermelden onder opmerkingen.
Kosten 4,50. Jeugd tot en met 15 jaar gratis.
Voor scholen geldt een bijdrage in overleg.
eerstvolgende openstellingen:
volgt
van X tot X uur
*
uitsluitend voor familieleden
voormalige gevangenen tm april 1945
Voor familieleden van gevangenen vanaf
1 april 1945 tot 1946 is er xxxxx
een openstelling.
Wilt u op uw aanmeldformulier vermelden
van welke openstelling u gebruik wlit maken.
Aanmelden is mogelijk tot een
dag van tevoren 17:00 uur
aanmelden bezoek kruisberg
De jongens van de Doetinchemse Jeugdstorm voor Scala (Jan Massink, Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers)
De foto laat de jongens [meeuwen (10-13 jaar) en stormers (14-17 jaar) genoemd] van de
Nationale Jeugdstorm
(NJS) voor Scala in de Dokter Huber Noodtstraat zien. Het betrof een door de NSB opgerichte jeugdbeweging, vergelijkbaar met de Hitlerjugend en de Bund Deutscher Mädel (BDM) in Duitsland. Het waren veelal kinderen van NSB-ouders. Net als de meisjes (meeuwkes en stormsters) marcheerden zij op gezette tijden door Doetinchem en hielden ze oefeningen op het terrein van de Veemarkt.
Het waren kinderen die niet verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor de keuze van hun ouders. Ouders die na de bevrijding in veel gevallen werden opgesloten op de Kruisberg.
Openstelling Kruisberg voor (familie-) leden voormalige (vermeende) NSB-leden
In Nederland kwamen twintigduizend NSB-kinderen in tehuizen terecht, waar ze moesten worden heropgevoed onder verantwoordelijkheid van de Stichting Bijzondere Jeugdzorg. In de praktijk kwam het erop neer dat ze hard gestraft werden voor het gedrag van hun ouders.
In Gelderland waren duizend NSB-kinderen in tien verschillende tehuizen geplaatst. Eén van de eerste kinderkampen was huis De Heidepol, op het terrein van het Koonings Jaght in Schaarsbergen. De ouders van deze kinderen verbleven naast De Kruisberg ook in Avegoor in Ellecom. De ouders mochten hun kinderen af en toe een bezoek brengen, wat regelmatig tot emotionele taferelen leidde.
De Heidepol leek volgens ex-geïnterneerde kinderen meer op een strafkamp met lijfstraffen en opsluiting in de kelder. Ook moesten kinderen regelmatig zonder eten naar bed. Er was bovendien sprake van geestelijk en seksueel misbruik.
Huize De Heidepol
Nadien werden ze vaak in hun woonomgeving gepest of gemeden door andere kinderen. Dat overkwam zelfs kinderen die jaren na de oorlog uit NSB-ouders zijn geboren. Velen hebben daar traumatische ervaringen aan overgehouden.
Vandaar dat Stichting Doetinchem Herdenkt ook daar aandacht aan wil besteden. Dat gebeurt onder meer door de oorlogscellen -waar door SDH vooral de verhalen worden verteld van de verzetsmensen en geallieerden die er opgesloten zaten- in het najaar ook open te stellen voor degenen die er direct na de bevrijding gevangen zaten, namelijk 1300 Achterhoekse (vermeende) NSB'ers. In het najaar 2020 is er voor hen en hun familieleden een dag waarop ze elkaar kunnen ontmoeten. En er over praten. Want dat is maar al te vaak angstvallig vermeden.
Plattegrond De Kruisberg
Hiernaast ziet u een plattegrond van het voormalige
gevangeniscomplex De Kruisberg. De ingang is aan de Klootsemastraat.
De oorlogscellen bevinden zich in de westelijke vleugel, na binnenkomst, rechts naast het hoofdgebouw. De zij-ingang is afgesloten. U wordt
verzocht fietsen te stallen op het tegelplateau direct na de brug.
Auto's kunt u parkeren op de parkeerplaats voor de brug.
