Notaris van Gorkom liet onteigende joodse huizen op officiële wijze in mist verdwijne n



Johannes Jacobus van Gorkom werd op 31 januari 1875 in Olst geboren als zoon van J. C. van Gorkom die in Doetinchem dominee was. Na het stedelijk gymnasium in 1894 studeerde hij rechten in Amsterdam. Drie jaar later kwam hij terug naar Doetinchem en vestigde zich als advocaat en procureur. In 1898 promoveerde hij in Amsterdam als doctor in de rechtswetenschappen.
Van Gorkom woonde in villa Malo aan de Keppelseweg[1]. Op 27-jarige leeftijd werd hij in 1902 gemeenteraadslid van Stad Doetinchem[2]. Zes jaar later werd hij gemeentesecretaris[3]. In 1909 nam hij echter ontslag. Hij vond dat hij het te druk had als kandidaat-notaris op het kantoor van de langdurig zieke notaris A. Moll in de Plantsoenstraat[4]. Op 1 januari 1911 werd hij notaris.
In 1911 werd hij opnieuw raadslid en in 1915 volgde hij Cornelis Misset[5] op als wethouder. Een functie die hij tot 1 januari 1920 vervulde toen Stad en Ambt werden samengevoegd.
Van Gorkom was van 1909 tot 1923 tevens de eerste voorzitter van de Vereniging tot verbetering der Volkshuisvesting. Daarna werd hij van 1923 tot 1930 lid van het College van curatoren van het Stedelijk Gymnasium.
Tijdens de bezetting verzorgde Van Gorkom tussen januari 1943 en augustus 1944 ten minste 30 eerste en diverse tweede[6] doorverkooptransacties van joods vastgoed. Dat betrof naast panden in Doetinchem ook enkele woningen in omliggende plaatsen. In alle gevallen betrof het panden die door het ANBO werden beheerd. Bij 18 van die 29 transacties was Claase uit Nijmegen de ANBO-lasthebber. Daarnaast maakte Van Gorkom akten op voor kopers en panden buiten Doetinchem[7].
In het geval van Plantsoenstraat 21 werd het pand van het ANBO gekocht en dezelfde dag doorver-kocht. Zodoende maakte Van Gorkom twee keer een koopakte op. Eerst voor de transactie tussen NSB-lasthebber Slijkhuis namens het ANBO en mevrouw Stap-Tolk, echtgenote van makelaar en NSB-lid Johan Stap. Daarna volgde de transactie tussen mevrouw Stap-Tolk en de uiteindelijke kopers Kees en Henk Misset[8] namens uitgeversmaatschappij Misset.
Deze constructie werd door Van Gorkom ook bij andere panden die het echtpaar Stap kocht toegepast[9]. Dat gold zeker voor de panden die door Kees en Henk Misset zijn gekocht[10].
Evenals de overige notarissen in het land was Van Gorkom op de hoogte van de onrechtmatige manier waarop de panden waren verkregen en het lot van de eigenaren. Desalniettemin heeft hij op grote schaal meegewerkt aan het onteigeningsproces en vormde hij een cruciale en officiële laatste schakel.
Na de bevrijding werd er een onderzoek ingesteld naar zijn handelen tijdens de bezetting. Gedurende dat onderzoek werd hij geschorst.
Nieet veel later keerde hij terug in zijn oude functie. Later vervulde hij een landelijke erefunctie binnen het Broederschap.
Nader onderzoek moet uitwijzen of Van Gorkom de winsten van zijn joodse transacties na de bevrijding heeft afgestaan aan joodse instellingen en Stichting ’40-’45.
Van Gorkom werd opgevolgd door Bertus Kemink. Kemink was als kandidaat-notaris aanwezig bij de joodse transacties. Gelden werden toen overgemaakt op de bankrekening van de notaris. Pas later kwam er een derdenrekening.

De Van Gorkomhof in de wijk de Kruisberg is naar hem vernoemd. De van Gorkomhof bevindt zich in de buurt van een aantal andere naar wethouders vernoemde straten.


[1] Op de plek waar nu restaurant Gasseling is.
[2] Voor de partij Liberale Burgerkiesvereniging.
[3] Als opvolger van S. Horsting.
[4] Het kantoor bevond zich achter Villa Villetta (Doktershuis). Op die plek staat nu het appartementencomplex.
[5] Wethouder van 1911 tot 1915.
[6] Met tweede transactie wordt bedoeld de doorverkoop van het pand van de eerste transactie.
[7] Verkaufsbücher: nummer 10 en 2227.
[8] Zie Plantsoenstraat 21, reconstructie van een transactie, pagina’s 93 en 94 rapport.
[9] Zie overzichten aankopen Stap en Stap-Tolk, pagina’s 43, 44, 45 en 46 van het rapport.
[10] Zie overzicht aankopen Misset, pagina 69 van het rapport.


Deze pagina betreft een fragment uit het rapport van Karel Berhuysen, uitgevoerd in opdracht van de gemeente Doetinchem. Aangeboden aan burgemeester Mark Boumans tijdens de gemeenteraadsvergadering op 22 april 2021. Zie het volledige rapport


Transacties van Doetinchemse panden en van Doetinchemse inwoners buiten Doetinchem in relatie met het ANBO en de betrokken notarissen


VB          adres ........... beheerder ............... notaris ........ Doetinchemse koper


26           Varsseveldseweg 136b, c, d, e, Anbo Ar., Van Gorkom
1265      Acacialaan 180, 182, 184, 186 , Claase, Hesselink
1268      Hazenlaan 12, 14, 16, Anbo Ar. , Hesselink
1937      Kommesteeg 1, Claase, Van Gorkom
1938      Hazelaan 4, Claase, Van Gorkom`
1939 Nieuwstraat 43, Arnhem, Claase, Roscam Abbing, P. Noack
1940      Bergweg 175z, 176 (G), Claase, Van Gorkom
1941      Varsseveldsew 3,5
.............. . Badhuistr 4,6,8. Claase, Van Gorkom
1942      Tenkinkstraat 28, 30, 32. Claase, Van Gorkom
1943      Kapoeniestraat 14, Claase, Van Gorkom
1944      Thorbeckestraat 27, Claase, Van Gorkom
1945      Kapoeniestraat 28, 30, 32. Claase, Van Gorkom
1946 Bronkhorsterw 73a, Steenderen. Claase, Horst, J. W. Jansen
1947 Dorpsstraat B28, Laag-Keppel. Claase, Van Gorkom, J. W. Jansen
1948 Bresstraat 16, Doesburg. Claase Horst , G. van Kampen
1949      Willemstraat 13. Claase, Van Gorkom
1950      Keppelscheweg 21. Claase, Van Gorkom
1951 Hamburgestraat 6. Claase, Van Gorkom
1952      Sniplaan 14, 16. Claase, Van Gorkom
1953      Plantsoenstraat 21. Claase, Van Gorkom       2x
1954      Wijnbergseweg 12. Claase, Van Gorkom
1955      Hamburgerstraat 65. Claase, Van Gorkom
1956      Boliestraat 39. Claase, Van Gorkom
1957      IJsselkade 10. Claase, Van Gorkom
1958 Bergstraat 57, Doesburg. Claase., Horst, J. W. van Kampen
1959      Kruisbergscheweg 24. Anbo Ar. Van Gorkom, G. W. Kappert
1960      Grutstraat 21. Anbo Ar. Van Gorkom
1961      Koningstraat 14, 16. Anbo Ar. , Van Gorkom
1962      Simonsplein 2, 4. Anbo Ar. , Van Gorkom
1963      Acacialaan ongenummerd. Anbo A. , Van Gorkom
1964      Kehrerstraat, De Grootstraat. Anbo As. , Van Gorkom
1965      Kerkstraat 5, Hengelo (Gld). Anbo Arn. , Van Gorkom G. van Kampen
1966      Willemstraat 25, Holterweg 102. Anbo A. , Van Donk
1967      Varsseveldseweg 136, 136a. Anbo H., Van Gorkom
1968      Raadhuisstraat 20, Wehl. Anbo H. , Ramspek
1969      Waterstraat 15. Anbo Ar., Van Gorkom       2x
1970      Walstraat 5, 7. Anbo Ar                       -
1971 Varsseveldscheweg 114. Anbo Ar. , Van Gorkom
1972 Muraltplein A163, Borculo. Anbo Ar. , Verweij, G. Jansen
1973 Voorstad C104, Borculo. Anbo Ar. Verweij, G. Jansen
1974 Ackerland, Bronkhorst. Anbo Ar. Ramspek, J. W. Jansen
1975 Markt 7, Boliestraat 5. Anbo Ar. Van Gorkom
5772 Huber Noodstraat 2. Claase, Van Gorkom
5805      Huber Noodtstraat 4. Claase, Van Gorkom
2215 Rijksstraatweg 1a en 1b. Claase, Terhorst
2224      Tenkinkstraat 22, 24, 26. Claase, Hesselink
2713 Sniplaan 13 en 15. Anbo Ar. , Van Gorkom
3567      Hendriklaan 5. Anbo Ar., Trijssenaar
3864      Tenkinkstraat 16, 18, 20. Claase, Van Gorkom
5771 Rekhemseweg 156a, b, c, d,e. Claase, Van Gorkom
5772      Huber Noodtstraat 4, Claase, Van Gorkom
5273      Hazenlaan 7. Claase, Van Gorkom
5774      Rijksstraatweg ong. Gaanderen. Claase, Van Gorkom
5805      Huber Noodtstraat 2. Claase, Van Gorkom
5812      Acacialaan 85, 87, 89. Claase, Van Gorkom
6232      Huber Noodtstraat 5. Claase, Van Gorkom
6301      Thorbeckestrat 56, 58. Claase, Van Gorkom
6302      Thorbeckestraat 19. Claase, Van Gorkom
6589      Heuthorststraat 5, 7. Anbo Ar. , Van Gorkom
6681      Nieuwstad 19, 21 Anbo As. , Van Gorkom
6800      Raadhuisstraat ong Wehl. Anbo H. , Ramspek

Van Gorkom maakte tevens koopakten op voor oa
volgnummer 10 in ‘s-Heerenberg en 2227 in Gendringen.
Van Gorkom 45 eerste akten en meerdere tweede akten doorverkoop.
Hesselink, Winterswijk 3
Horst 3
Verweij, 2
Ramspek 3
Roscam Abbing, Arnhem 1
Terhorst 1
Trijssenaar 1
Van Donk 1