De vrouwelijke gevangenen
van De Kruisberg

In de Doetinchemse noodgevangenis De Kruisberg houdt de Sicherheitsdienst tientallen vrouwen gevangen. Evenals de mannen zitten ze met vier of vijf in een cel. Ook zij hebben de beschikking over slechts één brits, bestemd voor de oudste in de cel. De anderens slapen op strozakken op de betonnen vloer.
 

Als de geallieerden naderen en bijna de Nederlandse grens bij Megchelen hebben bereikt, besluiten de Duitsers om op 27 maart 1945  5 vrouwen en 17 mannen, vrij te laten. 57 Andere vrouwen (samen met 6 mannen) brengen ze met twee Duitse legertrucks van de Kruisberg naar Kamp Westerbork.

In  Westerbork kregen zij de nummers 25 tm 81.
(De nummers staan tussen haakjes onder de betreffende namen)
 

Wat veel indruk maakt op de mannelijke gevangenen is het zingen van de vrouwen. Dat kunnen ze in hun cellen horen. Hoewel zingen strikt verboden is. Een van de liederen die de vrouwen zingen, is Die Gedanken sind frei . Hoewel in het Duits, is het een bekend verzetslied. En het is toepasselijker dan ooit.

youtu.be/YVc0wBLri1A

Op de foto (uit 1942) zijn Christoph Probst (r) en broer en zus Sophie en Hans Scholl te zien. Leden van de Duitse verzetsgroep Die weiBe Rose (De witte roos) die zich verzette zich tegen het naziregime. De groep bestond uit studenten en hoogleraren van de universiteit in München. Sophie, Hans en Christoph werden gearresteerd en ter dood veroordeeld. Zij werden onthoofd.
Inge Scholl schreef een boek over haar zus en broer: Die weiBe Rose en in 2005 verscheen de film: Sophie Scholl: die letzen Tage

Jantje Adams

(33)

Barneveld. Enter.
Zij deelde een cel met Truus Bresser, Iet Gerritsen, Jo Scholten en Minie Rietman

Lees meer op deze pagina: Truus Bresser; Iet Gerritsen, Jo Scholten , Minie Rietman.
Lees meer: Van De Kruisberg naar Westerbork

Truus Bresser

(29)

Truus Bresser werd op 26-9-1921 geboren in Arnhem. Daar woonde ze vervolgens ook. Zij maakte, evenals onder andere haar broers Paul en H xxx en haar oom Dirk deel uit van Daily World News Arnhem. De uitgave vormde een tegenwicht tegen de tendentieuze Duitse voorlichting. Wekelijks verscheen een bewerking van het Politiek Weekoverzicht van Radio Oranje.
Op 4 januari 1945 belandde zij en andere betrokkenen in De Kruisberg. Truus deelde oa een cel met Jantje Adams, Iet Gerritsen, Jo (zuster) Scholten en Minie Rietman. Op 27 maart 1945 werd zij, samen met 56 andere vrouwen en zes mannen, als laatste Kruisberggevangenen afgevoerd naar Kamp Westerbork. Op 11 april ontruimden de Duitsers het kamp en werden de gevangen te voet afgevoerd. Op 14 april kwamen zij aan in Visvliet bij Grijpskerk. daar werden ze vrijgelaten.

Lees meer: Van De Kruisberg naar Neuengamme :
Bresser, Dirk Jacob Gerard; Oever, Nico van Den; Kraaijenbrink, Henk
Lees meer: Verzetsgroepen : Daily World News Arnhem
Lees meer: Van De Kruisberg naar Westerbork
Lees meer op deze pagina: Jantje Adams, Jo Scholten, Iet Gerritsen, Minie Rietman  

Rene Daalhuyzen

(30)

Iet Gerritsen

Iet Gerritsen werd geboren op xxx in Doetinchem. Zij woonde met haar ouders en jongere zus aan de Varsseveldseweg, tegenover de Veemarkt. Zij was koerierster en lid van de verzetsgroep Binnenlandse Inlichtingen. Zij werd op 31 januari 1945 na een huiszoeking gearresteerd. In de Kruisberg deelde ze een cel met Jantje Adams, Truus Bresser, Jo (zuster) Scholten en Minie Rietman. Wegens ziekte en gevaar voor besmetting werd zij half maart vrijgelaten.

Lees meer: Iet Gerritsen
Lees meer: De lange weg naar bevrijding
Lees m eer op deze pagina: Jantje Adams,  Truus Bresser,  Jo Scholten,  Minie Rietman.

Jacoba Theodora van der Kun
(27)

Jacoba van der Kun werd op 13-2-1925 in Zutphen geboren. Zij was koerierster uit Zutphen. Zij werd op 20 december 1944 gearresteerd en opgesloten in het Huis van Bewaring in Zutphen.. Samen met anderen van haar verzetsgroep werd zij op 28 december naar De Kruisberg gebracht. Als daar de geallieerden naderen, wordt zij op 27 maart 1945 met 56 andere vrouwen en 6 mannen in twee Duitse legertrucks naar kamp Westerbork gebracht. Op 11 april worden de vrouwen gedwongen om te voet verder noordwaarts te trekken. In Grijpskerk worden ze op 14 april vrijgelaten.

20 december 1944 Zutphen (Huis van Bewaring), 28 december 1944 - 27 maart 1945 Doetinchem (gevangenis Rijksopvoedingsgesticht de Kruisberg), 27 maart 1945 - 11 april 1945 Westerbork (kamp), 11 - 14 april 1945 Tocht: Westerbork - Groningen - Visvliet, 14 - 17 april 1945 Tocht: Visvliet - Tolbert - Leek - Nietap - Roden - Norg -Smilde - Hooghalen - Beilen - Hoogeveen, 17 - 19 april 1945 Hoogeveen, 19 april 1945 Tocht: Hoogeveen - Zutphen

Zij wordt 28 december 1944 in haar ouderlijk huis te Zutphen gearresteerd en overgebracht naar het Huis van Bewaring aldaar, dezelfde dag nog naar De Kruisberg. De meeste van haar collega's in het illegale werk (waarover het dagboek overigens niets concreets vertelt) komen hier eveneens terecht. (OA Bruinsma, Van de Wall Bake, Bosch van Rosentahl, SDH) Bij de verhoren blijkt, dat de Duitsers van bijna alles op de hoogte zijn; Ze moet dan ook veel toegeven. Het celleven is vrij dragelijk, de stemming goed. Ze heeft een stuk of vier min of meer vaste celgenoten, jonge meisjes, met wie ze het zeer goed kan vinden; verder zo nu en dan passanten. Behalve pakketten van familieleden zorgen bewakers (Landwacht, een Wachtmeisterin) clandestien voor bijvoeding en lectuur. In maart hangt de bevrijding in de lucht. Men verwacht ontslagen te zullen worden, maar op het eind van die maand wordt Jacoba Van der Kun met 56 andere vrouwen naar Westerbork overgebracht, waar het veel zwaarder is (werken bij de batterijen). Op 11 april wordt het kamp geëvacueerd en 116 vrouwen trekken, gedeeltelijk lopend, gedeeltelijk op gevorderde wagen, vaak 's nachts, onder begeleiding van terugtrekkende Wehrmacht, die hen goed verzorgt, naar het noorden, via Groningen in de richting Leeuwarden. Op 14 april, in Visvliet, worden allen vrijgelaten. Op een tocht door bevrijd Groningen en Drenthe bereiken Jacoba van der Kun en enkele anderen enige  tijd later Hoogeveen. Daar blijft ze een paar dagen, waarna ze met een auto van de N.B.S. meerijdt naar Zutphen.
Zij overlijdt in Oegstgeest 14 februari 2017.

Lees meer: Van De Kruisberg naar Westerbork

Annelies Meijer

van 1 maart tm 10 maart 20 jaar.
samen met 17-jarige zus
Anti-Duitse brief voor man in Amsterdam

Minie Rietman

Doetinchem
Moeder van drie kinderen
Zij deelde een cel met Jantje Adams, Truus Bresser, Iet Gerritsen en zuster Scholten.

Lees meer op deze pagina: Adams, Jantje; Bresser, Truus; Scholten, x; Rietman, Minie.
Lees meer: Van De Kruisberg naar Westerbork

Rachel Harel (Didi) Roos

De joodse Rachel Roos werd op 13-4-1923 in Rotterdam geboren. Zij gaf  zich uit als niet-joods. Zij was onder meer koerierster voor Derk (Bill) Wildeboer, leider van het verzet in Ede. Op 18-11-1944 werd de 21-jarige Rachel opgepakt op de boerderij van Thomassen in Ede. Ze werd naar Lunteren werd gebracht en via de SD Apeldoorn (18-11-1944?) belandde ze in De Kruisberg in Doetinchem. Vervolgens werd ze op 27 maart 1945 overgebracht naar Kamp Westerbork. Zij was een van de 116 vrouwen van de vrouwenmars van 11 tm 14 april 1945. 
Rachel Herz-Roos overleed op 16-11-1989 in Herzliyya in Israel. 

Lees meer: Van de Kruisberg naar Westerbork

Mechteld Sandberg

Freule Mechteld Sandberg werd geboren op 23-11-1919 in Comschate. Zij woonde in een afgelegen woning in Leuvenum. Haar vader Cornelis Johannes en broer Rudolph Antoni Peter maakten deel uit van het verzet. Na een Duitse inval werd het hele gezin meegenomen.  
Mechteld Sandberg stierf  op 22-1-2014 in Leuvenum. 

Lees meer: dagboek Jacoba van de Kun (vanaf 25 februari 1945)
Lees meer: Van de Kruisberg naar Westerbork.

Johanna Lambertha (JO) Scholten (zuster)

(31)

Jo  Scholten werd op 19-9-1903 in Meppel gboren. . Zij woonde samen met haar zus Bep in Dedemsvaart waar ze werkzaam waren in een religieus medisch welzijnscentrum het Oranje Groene Kruis. Jo als wijkverpleegkundige en Bep als administratief medewerkster. Zij zorgden onder meer voor onderduikadressen, voedselbonnen en vervalste identiteitsbewijzen..Ook verborgen ze twee Joden in hun huis. Zij werden in oktober 1944 opgepakt door de Duitsers. Beiden belandden in De Kruisberg. Jo deelde een cel met Jantje Adams, Truus Bresser, Iet Gerritsen en Minie Rietman. 
Op 28 februari 1967 ontvingen Jo en Bep een Yad Vashemonderscheiding. Jo overleed op 20-8-1993. 

Lees meer op deze pagina:  Jantje Adams; Iet Gerritsen,Truus Bresser, Minie Rietman en Bep Scholten.
Lees meer: Van De Kruisberg naar Westerbork

Fenny Tebbenhof

(28)

Verloofde van Paul Bresser. Betrokken bij het illegale nieuwsblad Daily World News Arnhem.

Lees meer op deze pagina:  Truus Bresser
Lees meer: Verzetsgroepen , Daily World News Arnhem

Jannetje Tijssen-Tomassen

Jannetje Tijssen werd geboren op 11-2-1899 in Putten. Zij was de moeder van Henny Tijssen.
Zij overleed op 23-12-1971..

Lees meer op deze pagina: Henny Tijssen 
Lees meer: Van de Kruisberg naar Westerbork (43)
Lees meer: Het dagboek van Jacoba van de Kun

Heintje (Henny) Tijssen

Henny Tijssen werd geboren op 18-7-1927 in Putten. Zij was de dochter van Jannetje Tijssen. 
Zij overleed op 23-8-1997

Lees meer op deze pagina: Jannetje Tijssen-Tomassen

dagboek JvdK

Maggy

To Tonsbeek

Totje

Fanny

geb 10-3-1920

Margo KLaassen

Conny

Irene

agenda

voor meer informatie:
activiteiten en herdenkingen
Kruisberg 
Stadswandeling 
Fietstocht 

IDC

Informatie- en Documentatiecentrum Loolaan